آئين باستانی پيرشاليار (شهريار) در کوردستان

آئين سنتي پيرشاليار (شهريار)يکي از آئينهاي باستاني ایرانیان پيش ازاسلام , هرساله درروستاي اورامان تخت برگزار ميشود. واژه هورام از دو بخش (هورا)به معني اهورا و (مان )به معناي خانه و جايگاه و سرزمين تشکيل شده است،بنابر اين هورامان به معناي سرزمين اهورائي و جايگاه اهورا مزداست. اهورا در اوستا به معني خورشيد آمده و هورامان معني سرزمين خورشيد نيز ميدهد. ازسابقه تاريخي اين سرزمين که بگذريم ،طبيعت خارق العاده اين سرزمين همگان را شيفته و دلبسته خود ميکند،معماري هورامان وکوهستاني بودن منتطقه پله هاي به سمت بهست را متصور ميکند،ظاهراً همه چيز دست در دست هم داده اند که هورامان تخت را بهشتي پنهان در دل کوه بنا کنند.

مسير اين منطقه ازمحورسروآباد به مريوان به طول75کيلومتراست. وضعيت خاص روستا ازنظرمعماري،موقعيت،چشمه هاي پرازآب و همچنين مراسم خاص ،آداب ،رسوم و جودمقبره پيرشاليار به ويژه جمعيت و تعداد سکنه قابل توجه آن نشانگر اهميت آن در زمان ساسانيان است. مراسم پيرشاليار اززمانهاي بسياردوردراين روستا برگزار شده است ،مراسمي که باريشه کهن ،جشن عروسي پيرشاليار را يادآور ميشود.

جشن عروسي پيرشاليارمراسمي بسيارکهن است،اگرچه اين مراسم درطول زمان با تغييرات بسياري مواجه بوده ولي ريشه هاي کهن اساطيري خود را به خوبي حفظ کرده است.

در منابع مکتوب تاريخي آمده است :يک پيامبرروحاني بنام پيرشاليار ،ازمغان زرتشت نزد مردم اورامان بسيار محترم است و کتابش را به بيگانگان نشان نميدهند و کلماتش به جاي ضرب المثل به کار ميرود.

اين مراسم هرسال در بهمن ماه ، در آغاز چله کوچک ، درسه مرحله وطي سه هفته در منطقه اورامانات از توابع شهرستان مرزي سروآبادانجام ميشود.

اولين هفته بهم نماه گردوهائي که از باغ پيرشاليار چيده شده ،براي اهالي ارسال ميشود و به اين ترتيب اهالي روستا از شروع مراسم عروسي پيرشاليار با خبر ميشوند.

هرساله مردم روستا سالگرد ازدواج پيرشالياررا که اخرين پنج شنبه پيش از پانزدهم بهمن ماه است دقيقا به همان گونه که اولين باربرگزار شده است را جشن ميگيرند.دراين مراسم بامدادچهارشنبه پس از نماز آن زمان که کودکان روستا درکوچه هاي بسيار باريک وبرف گرفته ده با فرياد (کلاوروچنه)به درمنازل رفته ،سهم خود ازگردو،بيسکويت و...طلب ميکنند.

مردان آبادي در شرف آماده کردن حيواناتي هستند که در طول سال خانواده ها به دليلي نذر کرده ه اند تا در مراسم قرباني کنند.

درمراسم پيرشاليار وظايف تقسيم بندي شده است و هرخانواده اي همان کاري را انحام ميدهد که اخلاف او درزما ن حيات پير در مراسم عروسي انجام ميدادند.

هرساله حدود 30 رأس گوسفند و بز و دو رأس گاو در اين مراسم ذبح ميشود وخونابه احشام ذبح شده بخارکنان ازبام خانه پير به بام خانه پائين دست و ازآنجا هم بر بام خانه ديگري روان است تا بربام خانه اي يخ کند.

اهالي اين روستا بخشي از گوشت را تقسيم ميکنندو مابقي به عنوان آش نذري در منزل پير پخته ميشود و در ظهر چهارشنبه و پنج شنبه بين مردم تقسيم خواهد شد.

مردم اين روستا معتقدند اين آش هرگز کم نخواهد بود و جمعيت هرچند زياد باشد کسي باظرف خالي از منزل پيرنخواهدرفت.

بعدازنمازظهردراويش قادري که عمدتاً ازاهالي روستاهاي اطراف و روستاهاي مرزي عراق که از سه شنبه شب به اين محل آمده اند بربام خانه پيرحلقه زده و با آواي عرفان دف شروع به ذکروسماع ميکنند.

بعد ازپايان مراسم ذکر همگي به مسجد روستا رفته و نماز مغرب را به جماعت ميخوانند و زنان در منزل به فرادا تسبيح حق ميگويند.

ازبامداد پنحشنبه مراسم ازسرگرفته ميشودهمه درتکاپو وتلاشند وديگهاي بزرگ آش درخانه پيربرآتشند و جماعت به انتظارنهارميمانند.

خانه پيراتاقي بزرگ است که درکنارديوارآن سکوهائي براي نشستن ساخته اند و برستونهاي چوبي اتاق نيز تيرهاي چوبي موازي تکيه داده شده تا مردم بر آن بنشينند.

در خانه پير هرخانواده اي جاي مخصوص خودرادارد وعليرغم افزايش جمعيت در اين چندصدساله ،مساحت خانه هنوز مردم را جاي ميدهد.

در اين خانه هرشخص فقطميتواند جائي بنشيند که اجداد او 950سال پيش درآنجا مينشستند.

يک هفته پس ازاين مراسم يعني درسومين جمعه بهمن ماه نيز،مردان نانهائي را که به شکل قرصهاي طلائي رنگ ازآرد گندم و مغز بادام کوبيده تهيه شده و با گياهان خشک چون ريحان و سياه دانه تزئين شده است بر سرمزارپير شاليلرميبرند و پس از جمع شدن بر سر مزار پير ،نانها را روي هم ميريزند و آنها را خرد کرده،با ماست بين حاضران تقسيم ميکنند.

هرسال دردومين هفته ارديبهشت،اهالي اورامان و ديگر روستاهاي مجاور به رسم تبرک و براي شفاي بيماران قطعه اي از تخته سنگ کنارمزار پيرشاليار ميکنند و با خود ميبرند و بر اين باورند که کرامت پيرشاليارباعث تبرک اين سنگ شده وسنگ هرساله دوباره سبزخواهد شد. به نظر ميرسد که اين مراسم که همزمان با جشن سده برگزار ميشود يادگار روزگار پرستش مهر در اين سامان باشد.